10.05.2019 | 11:01
Hollandalı şirket TMF Group tarafından yakın geçmişte yapılan bir araştırmaya göre Avrupa, Asya, Kuzey ve Güney Amerika'daki 94 ülke arasında Belarus, kendisine komşu ülkelerin çoğunu ve BDT'deki diğer ülkeleri geride bırakarak muhasebe ve vergide mevzuat uyumu açısından en karmaşık ülkeler listesinde 19. sırada yer aldı. Listenin ilk sırasında ise Türkiye yer alıyor. Dolayısıyla Türk iş adamlarına Belarus'taki vergilerin hesaplanmasının Avrupalı meslektaşları kadar zor gelmeyeceğini düşünsek de yine de bazı nüansları bilmekte fayda var.
Uygulamada, Belarus’ta iki vergi sistemi vardır: genel vergilendirme sistemi ve özel vergi rejimleri. İkincisi basit vergilendirme sistemine girer. Serbest Ekonomik Alanları, Yüksek Teknolojiler Parkı ve Great Stone Parkı gibi yerlerdeki bölgesel ve endüstriyel vergi rejimlerini, ayrıca kırsal kesim ile küçük kasaba ve köylerde uygulanan vergi hesaplama sistemini kapsar.
Genel vergilendirme sistemi
Genel vergilendirme sistemi, şu vergileri içerir: KDV (standart oran % 20), gelir vergisi (standart oran % 18), arazi vergisi (arazinin kadastro değerinden hesaplanmaktadır) ve emlak vergisi (oran % 1).
Buna ek olarak, bir işletme, faaliyet türüne bağlı olarak, tüketim vergisi (tüketim vergisine tabi tutulan ürünler arasında alkollü içecekler ve bira, tütün ürünleri, çeşitli yakıt türleri vb. yer alır), Belarus Cumhuriyeti topraklarında faaliyet göstermeyen yabancı uyruklu şirketlerin gelirinden alınan vergi, doğal kaynakların ekstraksiyonuyla ilgili vergi, ekolojik vergi ve offshore vergisini ödemelidir. Ayrıca, pul ve konsolosluk ücretleri, devlet ve patent ücretleri de ödenmelidir.
Belarus’ta katma değer vergisi, bütçe gelirlerini oluşturmada önemli bir rol oynar ve buna bağlı olarak vergi denetim kurumu açısından esas vergi olarak sayılır. Vergilendirmeye tabi tutulanlar arasında, Belarus Cumhuriyeti topraklarında malların (işler, hizmetler) ve mülk haklarının satılması, ayrıca Belarus Cumhuriyeti topraklarına malların ithali (ithalat KDV’si) yer almaktadır.
Ülkede % 20 olan standart oran, hem büyük hem de küçük tarafa sapabilir. Mesela, 1 Nisan 2017 tarihinden itibaren aboneler için verilen telekomünikasyon hizmetleri üzerinden % 25 oranında KDV tahsil edilmektedir. Gıda ürünleri ve çocuklara yönelik ürünlerin (onaylanması gereken listeye göre) ithalatı ve satışı, ayrıca bitki yetiştirme ve hayvancılık ürünlerinin satışı için % 10'luk tercihli oran belirlenmiştir. Malların ve hizmetlerin ihracatı için, ayrıca bazı malların ve işlerin satışı için % 0 oranı belirlenmiştir.
Özel yasal vergi rejimleri için ithal mallar üzerinden alınan KDV’den muafiyet öngörülmüştür, Ancak bunun uygulanması Belarus topraklarında işbu malların (işler, hizmetler) satılması veya hedeflenen kullanımıyla ilgili çeşitli koşullarla sınırlıdır.
Katma değer vergisinin hesaplanmasında ana noktalardan biri vergi indirimidir. Bu vergi indirimi, ‘giriş KDV’si yani mallar ve hizmetler ithal edilirken önceden ödenen KDV ve müşteriye mal (hizmetler) satılırken Belarus’taki KDV mükellefleri olan satıcılar tarafından belirlenen KDV sayesinde oluşturulur. 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren, KDV için vergi indirimi uygulamasının temeli ve ana şartı, kurulu düzene uygun olarak hazırlanmış bir elektronik faturanın bulunmasıdır.
Gelir vergisi oranı da (vergilendirilen nesneler arasında brüt kar, temettüler ve benzeri kazançlar yer alır) % 18 olan standart değerinden değişiklikler gösterebilir: Bankalar ve sigorta kuruluşları için % 25, temettüler için % 12.
Bunun dışında, çeşitli yüksek teknoloji ve yenilikçi ürünlerin yanı sıra teknoloji parkları ve bazı özel rejimler için indirilmiş oranlar (% 0 dahil) belirlenmiştir. Bu oranlar, özel listelere göre veya ilgili statünün atanması durumunda uygulanır.
Vergilendirilebilir geliri belirlerken, çoğu durumda devlet tarafından düzenlenen harcamaların listesinin tutulması önemli bir husustur. Bu bağlamda, vergi denetimleri sırasında yakından takip edilmeye tabi olan bu vergi için oldukça kapsamlı bir yasal çerçeve bulunmaktadır.
Belarus’taki kuruluşlar için emlak vergisinin hesaplanması hiç kolay değildir. (Vergilendirme nesnelerini kalıcı inşaat yapıları ve makine-yerleri oluşturur) Genel kurallara göre gayrimenkul üzerindeki yıllık vergi oranı % 1 olarak belirlenmiştir. Yerel yönetim kurumları, vergi oranlarını 2,5 kattan fazla olmamak şartıyla arttırabilir. Onaylanmış belgelere göre inşaat süresi uzatılmış ve hala tamamlanmamış kalıcı yapılar için yıllık vergi oranı % 2 olarak belirlenmiştir. Ayrıca, vergilere tabi gayrimenkul değerini tespit etmek de çok önemlidir. Endeksleme ve çeşitli yeniden hesaplama katsayılarının ortaya çıkması sebebiyle, bu vergi için vergi matrahı her yıl değişir ve bu da ödenen vergi miktarlarında önemli değişikliğe neden olabilir.
Arazi vergisinin vergi matrahı, genel kurala göre arsanın kadastro değerine göre belirlenir. Arazi vergi oranları, arsanın kullanım hedefine bağlıdır. Yerel yönetim kurumları, belli ödeyici kategorilerine göre 2,5 katı aşmamak şartıyla arazi vergisi oranlarını arttırma (azaltma) hakkına sahiptir. Onaylanmış belgelere göre inşaat süresi uzatılmış ve hala tamamlanmamış kalıcı yapılar tarafından kaplanmış araziler için, 2 katsayısı ile arttırılan arazi vergisi oranları uygulanır.
Özel Vergilendirme Rejimleri
Küçük işletmeler için cazip vergi rejimlerinden biri, basitleştirilmiş vergilendirme sistemidir. Bir kurumda eşzamanlı olarak iki kriter yerine getirildiği takdirde basitleştirilmiş sistem uygulanabilir. Kriterler şunlardır:
- Çalışanların sayısı 100’ü aşmamalı;
- Brüt gelir 1 159 800 Belarus rublesi yani yaklaşık 550 bin euro’dan (2017 yılı için) fazla olmamalı. Brüt gelirin miktarı, kurumun basitleştirilmiş vergi sistemini uygulamak istediği tarihten önceki yılın 9 aylık kümülatif toplamıyla belirlenir. Buna ek olarak, küçük yeni tescil edilmiş bir işletme de, basitleştirilmiş vergi sistemini uygulamasını beyan edebilir.
Takvim yılı boyunca brüt gelir 1,542,600 Belarus rublesini aştığı ve (veya) çalışan sayısı 100'ü geçtiği takdirde, kuruluş genel vergilendirme sistemine geçmekle yükümlüdür.
Gelir büyüklüğüne ve çalışan sayısına bağlı olarak, basitleştirilmiş vergilendirme sistemi, brüt gelirlerden ödenen vergiye ek olarak KDV ödemesini de içerebilir veya içermeyebilir. 50 kişiden fazla insan çalıştırmayan ve brüt gelirleri 1 058 400 Belarus rublesini aşmayan kurumlar için KDV ödemeden % 5 vergi oranı uygulanmaktadır. Basitleştirilmiş vergilendirme sistemini uygulayan ve KDV ödeyen kuruluşlar için vergi oranı % 3 olatak tespit edilmiştir. Basitleştirilmiş vergilendirme sistemi uygulanırken hibe ve karşılıksız yardım % 16 oranında vergiye tabidir. (Genel vergilendirme sistemi altında, hibeyi de kapsamına alan faaliyet dışı gelirler, % 18 oranında bir gelir vergisine tabidir.)
Basitleştirilmiş vergilendirme sistemini uygulayan kuruluşlar, gelir vergisi ve KDV hariç (gelir kriterlerinin izin verdiği takdirde) diğer vergileri ve harçları ödemekten muaf tutulmazlar. Gayrimenkul vergisi, mükellefin tüm gayrimenkul alanı 1000 metrekareyi geçmiyorsa ödenmez.
Basitleştirilmiş vergilendirme sistemini kullanan şirketler ve bireysel girişimcilerin aralarında bir zincir oluşturup vergiden kaçmasını engellemek için basitleştirilmiş vergilendirme sistemini uygulayan bireysel girişimcilere özel bazı ek kısıtlamalar vardır. Bu nedenle basitleştirilmiş vergilendirme sistemini kullananlar da dahil olmak üzere bireysel girişimciler, ticari bir şirketin kurucuları (anonim şirketler hariç) olduğu takdirde veya böyle bir şirketin kurucularının ebeveynleri, çocukları, eşleri olduğunda bu şirketin elde ettiği gelirlerin vergisini ödemek zorundadırlar. Buna ek olarak, bireysel girişimciler, şirkelerinin üç aylık satışlardan elde ettiği gelir 40.000 euro’ya eşdeğer miktarı aştığında malların ve hizmetlerin satışından KDV ödemekle yükümlüdürler.
En fazla 15 kişilik olan ve yılda en çok 410.000 Belarus rublelik brüt geliri sağlayan işletme birimleri basitleştirilmiş vergilendirme sistemini uyguladığı durumda muhasebe ve rapor tutma yükümlülüğünden muaf tutulup sadece gelir gider kitabında gerekli kayıtları yapmakla yükümlü kılınır.
Tutar açısından gelir kriterinin son zamanlarda yılda bir kez revize edildiğini ve 2016-17 yıllarında önemli ölçüde azaltıldığını belirtmek gerekir. Vergi Yasası’na 2018 yılında eklenecek değişiklikler taslağı uyarınca basitleştirilmiş vergilendirme sistemi için yukarıda belirtilen tüm brüt gelirlerin miktarları yaklaşık % 20 oranında arttırılacaktır. Böylece, basitleştirilmiş vergi sisteminin uygulanma olanakları genişletilmiş olacaktır. Bununla birlikte şunu belirtmek gerekir ki, ülkemizdeki basitleştirilmiş vergilendirme sisteminde uygulanan gelir kriterleri, Rusya da dahil olmak üzere komşu ülkelerde uygulananlara göre çok daha düşük kalıyor.
Çalışan sayısı ve gelir kriterlerine ek olarak, basitleştirilmiş vergilendirme sistemini kullanma faaliyet türleri üzerinde kısıtlamalar da bulunmaktadır. Örneğin, şu an çevrimiçi mağazalar ve onlara ürünlerini ve hizmetlerini tanıtması için bir yer sağlayan internet siteleri ve platformları, basitleştirilmiş vergilendirme sistemini uygulayamıyor. Ayrıca, genel olarak, başka özel vergi rejimleri kullanılırken de basitleştirilmiş vergilendirme sistemi kullanılamaz.
Özel vergi rejimleri, kumar işleri, piyango faaliyetleri, elektronik interaktif oyunlar, tarım ve çevre turizmiyle uğraşan kuruluşlar için sağlanmıştır. Ayrıca tercihli vergi rejimleri, SEB (Serbest Ekonomik Bölgeleri), Yüksek Teknoloji Parkı, ‘Great Stone’ Parkı, kırsal alanlarda ve küçük kasabalarda da uygulanır.
Özel vergilendirme rejimleri çerçevesine, bazı kuruluşların tek vergiyi ödeme olanağı da dahil edilebilir. (Tek vergi çoğunlukla girişimci faaliyetleriyle uğraşmayan bireysel girişimciler ve gerçek kişiler tarafından ödenir.) Tarım üreticileri için (gelirin % 50'sinden fazlasını kendi tarım ürünlerinin satış gelirleri oluşturmalı), tek vergi oranı gelirin % 1'i olarak belirlenmiştir. Vergisini ödeyen tarım üreticileri, arazi kirası ve gelir vergisi (temettü hariç) dahil olmak üzere diğer vergilerden ve harçlardan muaf tutulur, ancak KDV ve diğer vergileri ve harçları ödemekle yükümlüdür. Motorlu taşıtların ve bunların bileşenlerinin bakımı ve / veya onarımı konusunda hizmet veren ve 15 kişiden fazla işçi çalıştırmayan kuruluşlar için tek verginin oranı emsal gelirin % 5'i olarak belirlenmiştir.
Bordro kesintileri
Genel olarak belirlenmiş vergilerin yanı sıra, işletmeler ücretlerden vergi ödemekle yükümlüdürler. Dolayısıyla, her çalışan, maaşının % 13 oranındaki gelir vergisini öder (bu gelir vergisi oranı bireylerin gelirlerinin çoğunluğu için uygulanır) ve maaşın % 1'i işveren (vergi mükellefi) tarafından işletme hesabından emeklilik fonuna gönderilir. Buna ek olarak, şirket, kendi kaynaklarından tahakkuk edilmiş maaşın % 34'ünü Sosyal Koruma Fonu'na ödemekle yükümlüdür. Ayrıca, tüm işletmeler, iş yerindeki kazalara ve işçi hastalıklarına karşı zorunlu sigorta primleri olarak işletme çalışanlarının ücret fonunun % 0,6'sını devlet sigorta organizasyonu olan Belgosstrakh’a göndermekle yükümlüdür. Yüksek Teknoloji Parkı ve Great Stone Parkı’nın çalışanları için, gelir vergisinde indirimli bir oran (% 9) ve Sosyal Koruma Fonu’na özel farklı bir kesinti hesaplanması söz konusudur.
Gelir vergisi mükelleflerinin bazı kategoriler için % 16’lık yani daha yüksek bir oranı olduğunu unutmayın. Bu rakam tek başına faaliyet gösteren bireysel girişimciler, noterler ve avukatların geliri için uygulanır. Ayrıca, vergi dairesi tarafından giderlerin gelirleri aştığı miktarlar esas alınarak, hesaplanan gelir üzerinden % 16 oranında vergi alınmaktadır.
Kumar organizatörlerinden alınan kazançlar (iade oynanmamış bahisler) için uygulanan gelir vergisi oranı % 4 olarak belirlenmiştir.
Yabancı Yatırımcıların Faaliyetlerinin Özellikleri
Belarus'ta yatırımcıların eşitliği ilkesi ilan edilmiştir ve yabancı yatırımcılar için ulusal rejim uygulanmaktadır. Mevzuat, bir yabancı yatırımcıya herhangi bir örgütsel ve yasal formda ticari kuruluşları yaratma veya hisse senetleri, şirketin sermayesindeki hisseleri, ticari kuruluşun (sermayesinin arttırılma durumları dahil olmak üzere) mülkiyetindeki paylarını satın alma hakkını veriyor. Tüm temettüler ve bunlara eşit sayılan gelirler,ile yabancı yatırımcıların Belarus işletmelerinin sermayesine katılımından elde edilen diğer gelirler yurt dışına transfer edilirken % 12 oranındaki gelir vergisine tabi tutulur. Çifte vergilendirmenin önlenmesine ilişkin uluslararası bir anlaşma ile, temettüden alınan vergiler için özel bir prosedür sağlanabilir. Bugünlerde Belarus, bu tür anlaşmaları 60'dan fazla ülkeyle imzalamıştır ve Türkiye ile böyle bir anlaşma 1998'den beri yürürlüktedir.
Ayrıca yabancı yatırımcıya Belarus’ta, sermayesinin korunması için ilave yasal garantiler tesis etmesini ve yatırım projesinin uygulanması için tercihli şartlar ve avantajlar almasını sağlayan bir yatırım sözleşmesinin çerçevesinde faaliyet gösterme fırsatı verilmektedir. Buna ek olarak, yabancı bir yatırımcı aynı amaçlarla, Serbest Ekonomik Bölge, İleri teknoloji Parkı, Great Stone Parkı’yla beraber kırsal bölgede veya küçük kasabalarda sağlanan özel yasal vergi rejimlerinden faydalanabilir.
Belarus'taki vergi sisteminin karmaşıklığı, büyük ölçüde mevzuatın değişikliği ve sıkı vergi denetiminden kaynaklanmaktadır. Vergi Kanunu’nda her yıl vergilendirme ile ilgili çok çeşitli konularda değişiklikler yapılır. Buna ek olarak, vergi mevzuatındaki değişiklikler, Cumhurbaşkanı’nın emirleriyle, hükümetin, bakanlıkların ve ilgili idari bölümlerin kararnameleriyle, bölgesel makamların hükümleriyle yapılabilir. Bugünlerde, Vergi Kanunu için yeni değişiklikler düşünülmekte ve iş ortamının iyileştirilmesi için normatif kanunların kabulü beklenmektedir. Bununla birlikte, tartışılan projelerde, vergi sisteminde köklü bir değişim sorusu henüz söz konusu değildir: yeni vergi veya temel vergi oranlarında bir değişiklik beklenmemektedir
